24 ذی الحجه
قیام سربداران به رهبری "شیخ حسن جوری" (737 ق)
همزمان با تمایل ایلخانان مقیم غرب ایران به تشیع، در شرق ایران و حدود خراسان و ماوراءالنهر، سرداران مغول، ظلم و ستم خویش را بر مردم شدت میبخشیدند.
با این وجود دولتهای پراکنده مغول به دلیل ضعف و اختلافات درونی چندان بر اوضاع مسلط نبودند.
در پی افزایش ستمگری سرداران مغول در خراسان، مردی روحانی به نام شیخ خلیفه مازندرانی، در مسجد جامع سبزوار مردم را علیه مغولان به قیام فراخواند.
اما سرداران مغول وی را در مسجد به شهادت رساندند.
پس از وی شیخ حسن جوری، شاگرد شیخ خلیفه، رهبری قیام را عهدهدار شد.
وی طی یکی از منبرهایش خطاب به گروهی از جوانمردان و پهلوانان خراسان گفت: سردار مغول، زنانتان را میطلبد چه پاسخی میدهید؟ آنان گفتند: «ما سر بردار مینهیم و این ننگ را نمیپذیریم.
» از این زمان، قیام شیخ حسن، به نهضت سربداران مشهور شد.
در نتیجه این قیام را پهلوانان و جوانمردان خراسان توانستند بخشهای وسیعی از شرق ایران را از چنگال مغولان خارج سازند.
نهضت سربداران از جهات مختلفی قابل توجه است؛ این قیام، از نهضتهائی علوی و شیعی بود و با رهبری یک فقیه هدایت میشد و گرچه منجر به تاسیس دولتی محدود و مستعجل شد اما تجربه موفقی از نهضتهای مبتنی بر فقاهت را برای نسلهای بعدی به ارمغان گذاشت.
سربداران پس از تشکیل دولت خود، از علمای شیعی بلاد اسلامی از جمله شهید اول دعوت کردند به خراسان هجرت کنند.
آنان همچنین کوشیدند به جای قوانین چنگیزی و ایلخانان مغول که یاسا نامیده میشد کتب فقهی را مبنای تدبیر امور و اداره جامعه قرار دهند.
سربداران "لمعه دمشقیه" اثر گرانقدر شهید اول را به عنوان رسالهای سیاسی و اجتماعی، مبنای عمل دولت خویش قرار دادند.