15 ذی القعده
بنای شهر سامرا توسط معتصم (220 ق)
ابواسحاق، محمد بن هارون الرشید، معروف به "المعتصم بالله" [هشتمین خلیفه عباسیان]، پس از وفات برادرش مأمون عباسی، در سال 218 قمری، به خلافت رسید.
مقر حکومت عباسیان، از زمان منصور دوانقی تا زمان وی، شهر بغداد بود.
ولی حضور سپاهیان خلیفه از نقاط مختلف اسلامی در بغداد، از جمله مغاربه [جنگجویان مصری و شمال افریقا] و فراغنه [سرابازان سمرقند، فرغانه و خراسان] در مقر خلافت، مزاحمت های روزافزونی برای ساکنان این شهر به وجود می آورد و موجب نارضایتی آنان از سپاهیان خلیفه می گردید.
معتصم عباسی، تصمیم گرفت، پایتخت خود را از بغداد به مکانی دیگر انتقال دهد.
بدین جهت در سال 219 قمری، احمد بن خالد، معروف به ابووزیر را مأموریت داد که به "قاطول" در 124 کیلومتری شمال بغداد رود و زمین های آن جا را برآورد و برانداز کند و آن ها را از صاحبانشان خریداری کند.
احمد بن خالد، آن مکان را برای تأسیس شهری جدید مناسب یافت و اراضی آن را از صاحبانش خریداری کرد و برخی از زمین های قاطول از مسیحیان بود و آنان را نیز ترغیب به فروش زمین هایشان کرد.
وی، مقدمات ایجاد یک شهر بزرگ را فراهم کرد و سپس به بغداد برگشت و معتصم را از وضعیت قاطول باخبر گردانید.
معتصم، در پانزدهم ذی قعده سال 220 قمری به همراه خانواده، دبیران، درباریان، قضات و فرماندهان انتظامی و نظامی وارد قاطول شد و بنای انواع ساختمان ها را در آن جا آغاز کرد و برای خود، در کنار رود دجله، کاخ مجلل و زیبایی بنا کرد و آن را "جوسق" نامید.
وی در آبادانی این شهر تلاش زیادی نمود و سرمایه داران و صاحب منصبان را به آبادی و عمران آن بسیار ترغیب و تشویق کرد و سرانجام در سال 221 قمری رسماً در آن سکونت گزید.
از آن هنگام، این شهر "دارالخلافه" عباسیان گردید و معتصم آن را "سرّ من رای" [یعنی: هر کسی مرا ببیند، مسرور و خوشحال گردد] نامید ولی مردم، آن را مختصر و کوتاه کرده و "سامرا" نامیدند.
(1)
1- نک: تاریخ الیعقوبی، ج2، ص 472؛ تاریخ الطبری، ج7، ص 231؛ تاریخ ابن خلدون، ج2، ص 399