الحان قرآن - متون - عبدالعال

نرم افزارهای رایگان تلفن همراهبازی و سرگرمیقرآنمفاتیحنهج البلاغهصحیفه سجادیهاوقات شرعیمسائل شرعیگنجینه معنویآشپزیمناسبت هاالحان قرآنصحیفه نور امام خمینی رهپنل عضویت

آن زمان که او تعلیم و آموزش علوم و فنون این کتاب مقدس را آغاز کرد، کودکی بیش نبود. شاید در آن ایام بر ذهن احدی خطور نمی‌کرد که روزی این کودک بتواند تلاوت‌هایی چنین زیبا اجرا کند.
هنوز هفت سال بیشتر نداشت که سه جز از این کلام مقدس را حفظ بود و این خود پیشرفتی عظیم در این راستا بود. او چون سایر قاریان در آغاز کار به تقلید از اساتید برجسته قرائت قرآن پرداخت.
شاید تلاوت‌های این قاری برجسته در کشور جمهوری اسلامی ایران هیچ گاه نمی‌توانست در ذهن مستمعین این تصور را پدید آورد که استاد، روزی مقلّد قاریان دیگر بوده است.
در سال 1370 که این استاد و قاری ارجمند به همراه استاد شحات محمد انور به کشورمان سفر کردند، جذبه تلاوت‌هایشان بسیاری را شیفته ساخت. تا به آنجا که خود استاد تحت تأثیر واقع شدند.
آری، استاد سیّد متولی عبدالعال یکی دیگر از قاریان برجسته کلام مقدس خدایند و چونان بسیاری از پیشکسوتان این راه، عمری را در این مسیر صرف کرده‌اند. تولد وی در خانواده‌ای متعهد و پایبند به مسائل عرفانی و دینی بود.
مادرش که محب عرفا و صوفیه بود از همان آغاز، نام سیّد را که به یکی از عرفا و صوفیه بزرگ، سید احمد البدوی متعلق بود، بر فرزندش نهاد تا او نیز جز در این راه گام ننهد. پدر وی متولی نام داشت. استاد از همان اوان کودکی برای تحصیل به مکتب رفته و در آنجا با وجود سن اندک 3 جز از قرآن را حفظ نموده و در این راه پیشرفت شایانی کرد.
وی همانند بسیاری از مبتدیان این طریقت، بر حسب کوشش و طاقت صوت خویش، به تقلید از استاد عبدالباسط و استاد مصطفی اسماعیل می‌پردازد. آن زمان که او بیش از 12 سال سن ندارد به عنوان حافظ کل قرآن مطرح می‌شود و در همین ایام نیز شیوه و احکام تجوید قرائت را آموخته و در محافل و مجالس به تلاوت اهتمام می‌ورزد.
استاد عبدالعال در 13 سالگی طریقه و روش خاصی برای خویش اتّخاذ نموده و سبک خویش را برمی گزیند زیرا بر این عقیده است که: «خداوند سبحان در صوت هر انسان، طنین و آوای خاصی نهاده است و بر این اساس هیچ گاه نمی‌تواند صوتی را به صوتی تشبیه نمود. آن زمان که یک قاری پس از ممارست و پشتکار فراوان می‌تواند قاری برجسته‌ای شود، بهتر آن است که طریقه‌ای خاص خویش برگزیده و به این ترتیب بر این سبک که نمایانگر شخصیت حقیقی اوست استوار بماند؛ زیرا الگو ساختن تلاوت خاصی در اوان کودکی و آغاز کار و تقلید از آن شیوه نیکویی است که قاری می‌تواند به این طریق با پیشرفت خویش، سبک خاص خود را انتخاب کند. تلاوت به سبکی تقلیدی از یک استاد، در واقع سبب معروفیت و شهرت همان استاد مقلّد است نه فرد تقلید کننده و من باز توصیه می‌کنم که هر فردی برای خویش سبکی خاص داشته باشد. استاد متولی در پاسخ به این سؤال که فراگیری علم نغمات صوتی و مقامات الحان چگونه می‌باشد بدین گونه پاسخ دادند» :
طبعاً برای دانستن و آموختن هر علمی باید آن را یافت و جست و جو کرد. همان طور که خداوند در قرآن کریم فرموده است: فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون یعنی: و از اهل ذکر (یعنی علما و دانشمندان هر امّت) اگر نمی‌دانید سؤال کنید و بدیهی است که مقامات الحان خود دارای علمی پیچیده است و علمایی خاص خویش دارد که برای یادگیری این علوم و فنون باید از اهل آن و علمای آن تفحص نمود. تا به این طریق بتوان از عهده تلاوت و عملی نمودن مقامات برآمده و به اجرای آن‌ها پرداخت؛ به عنوان مثال: نغمات رست، صبا و سه گاه چیست و چگونه باید آن‌ها را در تلاوت اجرا نمود؟ به این ترتیب می‌توان هر دستگاهی را مرتب اجرا کرد. گذشته از این‌ها باید الحان را توأم با احساس قلبی و منطبق بر معانی و مفاهیم قرآن کریم پیاده کرده تا در جان و قلب مستمع نفوذ کند و در او اثر نماید و قرآن را بیشتر درک کرده و لذت وافری از این امر ببرد در غیر این صورت دانستن موسیقی صرفاً به جهت زیبا ساختن صوت هیچ سودی نخواهد داشت.
استاد متولی عبدالعال در سال 1370 به کشور جمهوری اسلامی ایران مسافرت نموده و پس از آن در هشتمین دوره مسابقات بین المللی حفظ و قرائت قرآن که در دهه فجر همان سال در حسینیه ارشاد جریان داشت عهده دار داوری مسابقات شدند. سپس با مسافرت‌های متعدد خویش به شهرهای قم، مشهد، کرمان و یزد، شور و شوقی وصف ناپذیر در محافل قرآنی به پا کرده و توانستند با تلاوت‌های زیبای خویش خیل بی‌شماری را شیفته این کلام مقدس سازند. تا بدان جا که خود ایشان در خاطراتشان همواره به این نکته اشاره دارند که این شور و عشق به قرآن و قاریان قرآن، در هیچ جا نمی‌توان بدین گونه شاهد بود. وی به حقیقت این‌ها را بالاترین اشتیاق به کلام مقدس خداوند می‌داند که این عشق، پیر و جوان، زن و مرد نمی‌شناسد؛ عشقی که از دل‌هایی پاک برخواسته و انظار را متعجب می‌سازد. ایشان در سال 1370 به دعوت کانون قرآن کریم دانشگاه تهران در تالار فردوسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی این دانشگاه به تلاوت قرآن کریم پرداخت که خاطره آن تلاوت در میان انبوه عاشقان کلام خداوند هرگز از اذهان فراموش نخواهد شد.
طی مصاحبه‌ای که رادیو قرآن با استاد داشتند، ایشان ضمن توصیه‌هایی در باب قرائت قرآن و اهتمام به آن، علاقه خویش را برای مسافرت مجدد به ایران اعلام کردند. وی خواهان آن بودند تا در فرصتی مناسب سفری دیگر به ایران داشته باشند چرا که خاطرات مسافرت به ایران را از بهترین خاطرات خود می‌دانند.
استاد «سید متولی عبدالعال» از جمله قاریان بنام و مشهور کشور مصر می‌باشد که در دهه اخیر به اوج شهرت خویش دست یافت و این امر به واسطه تلاوت‌های بسیار زیبای این استاد است که توأم با نغمات حزین و صدای گرم و نوای هیجان برانگیز و ملکوتی وی می‌باشد. او در نزد قاریان کشور ایران و علاقمندان و شیفتگان کلام نورانی وحی هم اکنون از محبوبیت و شهرت بسیاری برخوردار است و نوای دلنشین و موزون تلاوت این استاد در کشور اسلامیمان طرفداران بسیاری دارد.
این استاد قاری، در بهمن ماه سال 1370 بنا به دعوت اداره اوقاف و امور خیریه استان تهران سفر پرباری به میهن جمهوری اسلامی ایران داشتند که به مدت یک هفته در تهران برنامه تلاوت قرآن به همراه استاد «شحات محمد انور» داشتند. سپس در داوری هشتمین دوره مسابقات بین المللی حفظ و قرائت قرآن که در دهه فجر همان سال در حسینیه ارشاد تهران جریان داشت شرکت نمود و سپس در پی سفرهای متعددی که به شهرهای مختلف میهن اسلامی ما داشتند از قبیل: قم، مشهد، کرمان و یزد با تلاوت‌های زیبا و نغمات محزون خویش، شور و حرارت خاصی به محافل نورانی قرآن ما بخشید و عاشقان قرآن کریم، حظ وافر از تلاوت این استاد ارجمند کسب نمودند. مصاحبه‌ای که در ذیل از نظر شما عزیزان می‌گذرد ترجمه فارسی مصاحبه عربی با این استاد می‌باشد که در شهرستان قم انجام گرفت:
س 1- استاد اول ضمن معرفی خودتان از شما می‌خواهیم که توضیح دهید چگونه شروع به قرائت قرآن و حفظ آن نمودید و هنگامی که شروع به تلاوت نمودید آیا سبک خاصی داشتید یا از قاری دیگری تقلید می‌نمودید؟
ج 1: به نام خداوند بخشنده مهربان و با سلام و درود فراوان بر پیامبر گرامی اسلام و آل و اصحاب گرامیش؛ نام من: «سید متولی عبدالعال» ، هنگامی که برای اولین بار و تازه شروع به تلاوت قرآن کرده بودم کودکی بودم که در مکتب تحصیل می‌نمودم و وقتی که 3 جزء از قرآن را حفظ نمودم در سن 7 سالگی به سر می‌بردم و پیشرفت شایانی در حفظ قرآن نمودم؛ در آن زمان به قرائت برخی از قاریان قدیمی عشق می‌ورزیدم و از آن‌ها به میزان طاقت و کشش صوت خویش تقلید سبک می‌نمودم ؛ یعنی اگر توانایی تقلید از «شیخ عبدالباسط» داشتم از او تقلید می‌کردم و نیز اگر توانایی تقلید از لحن «شیخ مصطفی اسماعیل» که بسیار مورد علاقه‌ام بود را داشتم از وی نیز تقلید می‌نمودم.
البته همان طور که عرض کردم، بر حسب توانایی صدایم که خداوند تبارک و تعالی به من موهبت نمود. هنگامی که حفظ کل قرآن کریم را در مدت پنج سال به اتمام رساندم در آن زمان نوجوانی 12 ساله بودم و احکام و قواعد تجوید و قرائات را آموختم؛ و در آن زمان به صورت جدی شروع به تلاوت قرآن نمودم و در محافل گوناگون از بنده دعوت به عمل می‌آمد.
من در 13 سالگی بودم که طریقه و روش خاصی را برای خویش اتخاذ نمودم، زیرا که خداوند سبحانه و تعالی برای هر انسان طنین و آوای خاصی را در صوتش قرار داده که هیچ گاه نمی‌شود گفت که صوت فلانی شبیه صوت دیگری است. هنگامی که یک قاری بعد از تمرین و کار زیاد بدل به قاری خوبی می‌شود و مراحل بلوغ را پشت سر می‌گذارد، بهتر است که طریقه‌ای در قرائت را برای خود برگزیند که نمایانگر حقیقی شخصیت خود باشد؛ از جهت یک قاری مسلط و ماهر، و تحت تأثیر شخصیت دیگری قرار نگیرد. لیکن در سنین کودکی شخص به صورت تفریحی و یا تمرینی و همچنین جهت آمادگی صدایش جذب صدای به خصوصی می‌شود و صوت تلاوت یک قاری را ممکن است الگوی کار خویش قرار دهد و از او تقلید کند؛ که باکی نیست و اشکالی ندارد، کما این که اکنون شما از صدای «شحات محمد انور» یا خود بنده «سید متولی عبدالعال» خوشتان آید و ما را دوست بدارید. همه قراء بزرگ را نظیر استاد «عبدالباسط» و «مصطفی اسماعیل» که در اصل آن‌ها بزرگان علم قرائات و اساتید اصلی ما به حساب می‌آیند، همچنین استاد «شعیشع» را شما دوست می‌دارید و از الحان و نغمات آن‌ها تقلید می‌کنید، ولی باز این نکته را متذکر می‌شوم و آن را ضروری می‌دانم که عرض کنم: هنگامی که قاری به سن بلوغ می‌رسد و بزرگ می‌شود، لازم است برای خود شیوه و طریقه خاصی را در تلاوت قرآن اتخاذ نماید تا به واسطه آن شیوه قرائت و صوت خویش، در نزد دیگران شناخته و معروف شده گردد؛ به طوری که هنگامی که دیگران صدایش را بشنوند، همان شخص به واسطه صوت و آوای مخصوص خود در نظر مردم جلوه گر گشته و شناخته شود.
س 2- وجه تسمیه شما به «سید» چیست؟ و آیا نام شما «سید» است یا «متولی»؟ لطفاً در این مورد توضیح بفرمایید:
ج 2: اما سبب نام‌گذاری من به «سید» این است که چون که اغلب مادران صوفی‌ها را دوست دارند، مانند استاد و سید من: «سید احمد البدوی» که از رجال صوفیه است؛ به خاطر این، مادر من رحمه‌الله علیها به خاطر علاقه و ارادتی که نسبت به رجال صوفیه که اکثراً عارف به حق خدا هستند داشت، مرا به اسم سید و سرور من: «سید احمد البدوی» به نام «سید» نام گذاری کرد و این نام را خود برایم انتخاب نمود؛ و متولی نام پدرم است، ما در کشور مصر نام «سید» زیاد داریم و قاریان معروف و اساتید که سنی از آن‌ها گذشته باشد در صورتی که افراد صالحی نیز باشند به کلمه «شیخ» مورد خطاب قرار می‌گیرند؛ و جهت تکریم و احترام از آن‌ها مثلاً به عنوان شیخ فلان و شیخ فلان نام می‌برند و این یک چیز رایج و متداولی در کشورمان مصر است.
س 3- از استاد در مورد نغمات صوتی و مقامات الحان و چگونگی فراگیری این علم نیز سؤال شد که ایشان در این زمینه توضیح بسیاری دادند که ما به مهم‌ترین آن‌ها در ذیل اشاره می‌کنیم:
ج 3: طبعاً برای دانستن و آموختن هر علمی، باید آن را یافت و جستجو کرد. همان طور که خداوند در قرآن کریم فرموده است: «فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون» ترجمه: «و از اهل ذکر (یعنی علما و دانشمندان هر امت) اگر نمی‌دانید سؤال کنید». «سوره نحل آیه 43». بدیهی است که مقامات الحان، خود دارای علمی پیچیده است و علمای مخصوص به خود را دارد که متخصص این گونه موارد هستند و شما برای دستیابی به خواسته‌های خویش، از علمای اهل فن این کار سؤال و بحث و جستجو کنید و از آنان درس و تمرین بخواهید تا هنگامی که فلان مقام را اگر خواستید بخوانید از عهده اجرای آن به خوبی برآیید. و بدانید اگر دستگاه: «بیات» و «رست» و «سه گاه» و غیره را اجرا می‌کنید، این‌ها چه هستند و چگونه باید آن‌ها را در تلاوت اجرا نمود. و همین طور از اهل معرفت و دانش علم تلقی کنید، و هر دستگاهی را مرتب بخوانید. و این را بدانید که گذشته از این‌ها باید الحان را با احساس قلبی و منطبق بر مبانی و مفاهیم آیات قرآن کریم پیاده کرد تا در جان و قلب مستمع نفوذ کند و در او اثر نماید و قرآن را بیشتر درک نماید و لذت وافری از این امر ببرد وگرنه دانستن موسیقی صرفاً به خاطر زیبا کردن، هیچ فایده و اجری ندارد.
س 4ـ ضمن تشکر از بیانات شیوای جنابعالی لطفاً بفرمایید وقت مناسب جهت تمرین قرائت و صوت از نظر شما چه موقعی می‌باشد؟
ج 4: همان طور که سابقاً نیز گفته بودم؛ و من این نکته را از علمای مخصوصش دانستم، وقت مناسب و افضل جهت تمرین، در صبح زود قبل از صرف صبحانه می‌باشد. بنابراین قاری اول باید عادت کند که صبح زود از خواب برخیزد و پس از اقامه نماز به وقت، قبل از طلوع آفتاب حفظ آیات قرآن را مرور نموده و سپس حداقل به مدت 10 دقیقه یا 7 دقیقه جهت تمرین، قرآن تلاوت نماید؛ قبل از صبحانه و با صوت متوسط تلاوت کند نه با صوت بلند و جواب لحن؛ و بدانید که این تمرین بسیار خوبی برای صوت است.
س 5ـ در آخر ضمن تشکر از شما که جواب گوی سؤالات ما و برادران قاری دیگر بودید، نظر خودتان را در باره سفر اخیرتان و دیدار با ملت جمهوری اسلامی ایران بیان فرمایید؛ و مشاهدات خود را در این زمینه از محافل قرآن بازگو نمایید.
ج 5: اینجانب در مصاحبه با مجلات، روزنامه‌ها، صدا و سیما و خدمت رهبر معظم انقلاب عرض کردم در هیچ جای دنیا مانند ملت ایران ندیدم و در حد بسیار بالایی در عشق ورزیدن به قرآن و اهمیت دادن به این کتاب آسمانی در سطح عالم، ملت بی نظیر و بی مانندی هستند و من این را به چشم خویش مشاهده کردم یا حتی حالا می‌توانم بگویم که در حد کشورهایی که بنده به آن‌ها مسافرت نموده بودم این را به عنوان واقعیت و بدون غلو عرض می‌کنم که از این حیث ملت شما بی نظیر است. بنده همانند این مردم با ایمان که دل‌های پاکی دارند و آحاد مردم شما را در هیچ جا مشاهده ننمودم، آن‌ها به قرآن عشق می‌ورزند چه جوان و پیر و زن و مرد و حتی کودکان خردسال، و این یک حقیقت است که من می‌گویم و قصد مبالغه ندارم؛ و بنده حاضرم هر وقتی از بنده دعوت به عمل آید در سال‌های آینده باز هم به کشور ایران مسافرت نمایم و از خداوند منان خواستارم که هر سال ما را موفق به دیدار شما عزیزان سازد؛ و خداوند ان شاء الله به همه ملت ایران رفاه و سعادت و خیر فراوان ارزانی نماید و به مسئولین محترم و قاریان خوب شما عزت و افتخار بیشتری نصیب فرماید؛ و السلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته.