احکام شرعی - احکام تقلید - تطابق با فتوای آیت الله العظمی فاضل

1 - ( تقليد در اصول دين جايز نيست و مسلمان بايد در اصول دين يقين داشته باشدو در احكام غير ضروري دين يا بايد مجتهد باشد و بر طبق اجتهاد خودش عمل نمايد ويا از مجتهد تقليد كند، يعني به دستور او رفتار نمايد و يا در صورتي كه آشنابه كيفيت احتياط است عمل به احتياط كند، به طوري كه يقين كند تكليف خويش راانجام داده است ، مثلا...) عقیده مسلمان به اصول دین باید از روی دلیل باشد، ولی در احکام غیر ضروری دین باید یا مجتهد باشد که بتواند احکام را از روی دلیل به دست آورد،یا از مجتهد تقلید کند، یعنی به دستور او رفتار نماید، یا از راه احتیاط طوری به وظیفه خود عمل نماید که یقین کند تکلیف خود را انجام داده است ، مثلا اگر عده ای از مجتهدین عملی را حرام می دانند و عده دیگر می گویند حرام نیست ، آن عمل را انجام ندهد، و اگر عملی را بعضی واجب و بعضی مستحب می دانند آن را بجا آورد. ( و همچنين واجب است رعايت احتياط در كيفيت احتياط، يعني چنانچه احتياطاز چند طريق مختلف باشد، بايد طريقي را اختيار نمايد كه مطابق احتياط باشد.) پس کسانی که مجتهد نیستند و نمی توانند به احتیاط عمل کنند واجب است از مجتهد تقلیدنمایند.

2 - تقلید در احکام عمل کردن به دستور مجتهد است . و از مجتهدی باید تقلید کرد که مرد و بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و حلال زاده و زنده وعادل باشد. ( و مقصود از عدالت آن است كه قدرت نفسانيه اي بر انجام واجبات و ترك گناهان كبيره و علاوه بر اينها مروة داشته باشد، و اين معني به وسيله حسن ظاهرشناخته مي شود. و احتياط واجب آن است كه مرجع تقليد حريص به دنيا نباشد. و لازم است از مجتهدين ديگر اعلم باشد، يعني در فهميدن حكم خدا از همه مجتهدين عصرخودش عالمتر باشد. و در صورتي كه دو مجتهد از نظر علمي مساوي باشند، احتياط لازم آن است كه از كسي كه اتقي و اورع است تقليد كند.) و نیز بنابر احتیاط واجب باید از مجتهدی تقلید کرد که حریص به دنیا نباشد و از مجتهدین دیگر اعلم باشد، یعنی در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهدین زمان خود استادتر باشد.

3 - مجتهد و اعلم را از سه راه می توان شناخت : اول : آنکه خود انسان یقین ( يا اطمينان ...)کند، مثل آنکه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد. دوم : آنکه دونفر عالم عادل که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند، به شرط آنکه دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند. ( سوم : آنكه اجتهاد و اعلم بودن شخص به حدي شايع باشد كه از آن شيوع وشهرت براي انسان علم يا اطمينان حاصل شود.) سوم : آنکه عده ای از اهل علم که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا می شود، مجتهد بودن و یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند.

4 - اگر شناختن اعلم مشکل باشد ( بايد از كسي تقليد كند كه گمان ...) به احتیاط واجب باید از کسی تقلید کندکه گمان به اعلم بودن او دارد، بلکه اگر احتمال ضعیفی هم بدهد که کسی اعلم است و بداند دیگری از او اعلم نیست به احتیاط واجب باید از او تقلید نماید. و اگرچند نفر در نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند باید از یکی ازآنان تقلید نماید.

5 - به دست آوردن فتوی یعنی دستور مجتهد چهار راه دارد: اول : شنیدن از خودمجتهد. دوم : شنیدن از دو نفر عادل که فتوای مجتهد را نقل کنند. ( سوم : خبر دادن يك نفر عادل در صورتي كه از قول او علم يا اطمينان حاصل شود. چهارم : ديدن در رساله مجتهد در صورتي كه به درستي آن رساله اطمينان داشته باشد، يعني بداند كه تمام رساله را خود مجتهد و يا افراد مورد وثوق وي ملاحظه نموده اند.) سوم : شنیدن از کسی که مورد اطمینان و راستگوست . چهارم : دیدن در رساله مجتهد در صورتی که انسان به درستی آن رساله اطمینان داشته باشد.

6 - تا انسان یقین نکند که فتوای مجتهد عوض شده است ، می تواند به آنچه دررساله نوشته شده عمل نماید و اگر احتمال دهد که فتوای او عوض شده ، جستجو لازم نیست .

7 - اگر مجتهد اعلم در مسأله ای فتوی دهد، مقلد آن مجتهد یعنی کسی که از اوتقلید می کند نمی تواند در آن مسأله به فتوای مجتهد دیگر عمل کند، ولی اگر فتوی ندهد و بفرماید احتیاط آن است که فلان طور عمل شود ( مقلد مي تواند يا به اين احتياط عمل كند يا به مجتهدي كه علم او از مجتهداول كمتر است رجوع نمايد.) مثلا بفرماید احتیاط آن است که در رکعت سوم و چهارم نماز، سه مرتبه تسبیحات اربعه یعنی "سبحان الله والحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر" بگویند، مقلد باید یا به این احتیاط که احتیاط واجبش می گویند عمل کند و سه مرتبه بگوید یا بنابر احتیاط واجب به فتوای مجتهدی که علم او از مجتهد اعلم کمتر و از مجتهدهای دیگر بیشتر است ،عمل نماید، پس اگر او یک مرتبه گفتن را کافی بداند، می تواند یک مرتبه بگوید. وهمچنین است اگر مجتهد اعلم بفرماید مساله محل تأمل یا محل اشکال است .

8 - اگر مجتهد اعلم بعد از آن که در مسأله فتوا داده احتیاط کند، مثلابفرماید ظرف نجس را که یک مرتبه در آب کر بشویند پاک می شود، اگر چه احتیاطَن است که سه مرتبه بشویند، مقلد او نمی تواند در آن مسأله به فتوای مجتهددیگر رفتار کند، بلکه باید یا به فتوا عمل کند، یا به احتیاط بعد از فتوا که آن را احتیاط مستحب می گویند عمل نماید، مگر آن که فتوای آن مجتهد نزدیکتر به احتیاط باشد.

9 - تقلید میت ابتداءا جایز نیست ، ولی بقای بر تقلید میت اشکال ندارد.( در صورتي كه مجتهد ميت و مجتهد حي مساوي در علم باشند و چنانچه يكي ازآن دو اعلم باشد تقليد از اعلم لازم است . و در باقي ماندن بر تقليد ميت فرقي بين مسايلي كه عمل نموده و مسايلي كه عمل ننموده وجود ندارد.) و باید بقای بر تقلید میت به فتوای مجتهد زنده باشد و کسی که در بعضی از مسایل به فتوای مجتهدی عمل کرده ، بعد از مردن آن مجتهد می تواند در همه مسایل از او تقلید کند.

10 - اگر در مسأله ای به فتوای مجتهدی عمل کند و بعد از مردن او در همان مسأله به فتوای مجتهد زنده رفتار نماید، دوباره نمی تواند آن را مطابق فتوای مجتهدی که از دنیا رفته است انجام دهد، ولی اگر مجتهد زنده در مسأله ای فتوی ندهد و احتیاط نماید و مقلد مدتی به آن احتیاط عمل کند، دوباره می تواند به فتوای مجتهدی که از دنیا رفته عمل نماید، مثلا اگر مجتهدی گفتن یک مرتبه "سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر" را در رکعت سوم و چهارم نماز،کافی بداند و مقلد مدتی به این دستور عمل نماید و یک مرتبه بگوید، چنانچه آن مجتهد از دنیا برود و مجتهد زنده احتیاط واجب را در سه مرتبه گفتن بداند و مقلدمدتی به این احتیاط عمل کند و سه مرتبه بگوید، دوباره می تواند به فتوای مجتهدی که از دنیا رفته برگردد و یک مرتبه بگوید.

11 - مسائلی را که انسان غالبا به آنها احتیاج دارد واجب است ، یاد بگیرد. ( اين مسأله در رساله آيةالله فاضل لنكراني ذكر نشده است .)

12 - اگر برای انسان مسأله ای پیش آید که حکم آن را نمی داند، می تواند صبرکند تا فتوای مجتهد اعلم را به دست آورد یا اگر احتیاط ممکن است به احتیاط عمل نماید، بلکه اگر احتیاط ممکن نباشد چنانچه از انجام عمل ، محذوری لازم نیاید،می تواند عمل را به جا آورد. پس اگر معلوم شد که مخالف واقع یا گفتار مجتهد بوده دوباره باید انجام دهد. ( اين مسأله در رساله آيةالله فاضل لنكراني ذكر نشده است .)

13 - اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید، چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود،لازم نیست به او خبر دهد که فتوی عوض شده ، ولی اگر بعد از گفتن فتوی بفهمداشتباه کرده ، در صورتی که ممکن باشد، باید اشتباه را برطرف کند. ( اين مسأله در رساله آيةالله فاضل لنكراني ذكر نشده است .)

14 - ( اگر مكلفي مدتي عبادات خويش را بدون تقليد انجام داده و مقدار آن عبادات را نداند، در اين صورت اگر آن عبادات را مطابق با فتواي مجتهدي كه بايداز او تقليد مي كرده است ، انجام داده باشد، صحيح است و اگر مطابق نباشد، واجب است به مقداري كه يقين به برائت ذمه پيدا كند، قضا كند. البته در صورتي كه آن مجتهد قضا را واجب بداند.) اگر مکلف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد در صورتی اعمال او صحیح است که بفهمد به وظیفه واقعی خود رفتار کرده است یا عمل او بافتوای مجتهدی که وظیفه اش تقلید از او بوده یا با فتوای مجتهدی که فعلا بایداز او تقلید کند، مطابق باشد.