احکام شرعی - احکام اجاره/ - مسائل متفرقه اجاره - تطابق با فتوای آیت الله العظمی مکارم

2193 - مالی را که مستأجر بابت اجاره می دهد باید معلوم باشد، پس اگر ازچیزهایی است که مثل گندم با وزن معامله می کنند، باید وزن آن معلوم باشد، و اگراز چیزهایی است که مثل تخم مرغ با شماره معامله می کنند، باید شماره آن معین باشد، و اگر مثل اسب و گوسفند است ، باید اجاره دهنده آن را ببیند یا مستأجرخصوصیات آن را به او بگوید. ( اين مسأله در رساله آيةالله مكارم شيرازي ذكر نشده است .)

2194 - اگر زمینی را برای زراعت جو یا گندم اجاره دهد و مال الاجاره را جو یا گندم همان زمین قرار دهد، اجاره صحیح نیست . ( همچنين در مقابل محصولات ديگر زمين .)

2195 - کسی که چیزی را اجاره داده ، تا آن چیز را تحویل ندهد حق ندارد اجاره آن را مطالبه کند، و نیز اگر برای انجام عملی اجیر شده باشد، پیش از انجام عمل حق مطالبه اجرت ندارد.

2196 - هرگاه چیزی را که اجاره داده تحویل دهد، اگرچه مستأجر تحویل نگیرد یاتحویل بگیرد و تا آخر مدت اجاره از آن استفاده نکند، باید مال الاجاره آن رابدهد.

2197 - اگر انسان اجیر شود که در روز معینی کاری را انجام دهد و در آن روز برای انجام آن کار حاضر شود، کسی که او را اجیر کرده اگرچه آن کار را به او مراجعه نکند، باید اجرت او را بدهد، ( مثلا اگر بنايي را براي ساختن ساختماني در روز معيني اجير كند و بنادر آن روز آماده كار باشد ولي صاحب كار طفره برود، بايد اجرتش را بدهد اگر بنادر آن روز بيكار بماند، اما اگر براي خودش يا ديگري كار كند، احتياط آن است كه فقط تفاوت را از صاحب كار اول بگيرد (در صورتي كه مزد دوم كمتر باشد).) مثلا اگر خیاطی را در روز معینی برای دوختن لباسی اجیر نماید و خیاط در آن روز آماده کار باشد، اگرچه پارچه را به او ندهدکه بدوزد، باید اجرتش را بدهد، چه خیاط بیکار باشد، چه برای خودش یا دیگری کارکند.

2198 - اگر بعد از تمام شدن مدت اجاره معلوم شود که اجاره باطل بوده ، مستأجرباید مال الاجاره را به مقدار معمول به صاحب ملک بدهد، مثلا اگر خانه ای را یک ساله به صد تومان اجاره کند بعد بفهمد اجاره باطل بوده ، چنانچه اجاره آن خانه معمولا پنجاه تومان است ، باید پنجاه تومان را بدهد و اگر دویست تومان است ، باید دویست تومان را بپردازد، و نیز اگر بعد از گذشتن مقداری از مدت اجاره معلوم شود که اجاره باطل بوده ، باید اجاره آن مدت را به مقدار معمول به صاحب ملک بدهد.

2199 - اگر چیزی را که اجاره کرده از بین برود، ( يا معيوب گردد، چنانچه در نگهداري آن كوتاهي نكرده و در استفاده ازآن زياده روي ننموده باشد ضامن نيست ، مثلا اگر پارچه اي را كه به خياط داده دزدببرد يا در آتش سوزي از بين برود، در صورتي كه در حفظ آن كوتاهي نكرده باشد مسئول نيست ، ولي اگر بر اثر اشتباه يا هر علت ديگر آن را با دست خود ضايع يا معيوب كرده باشد ضامن است ، مگر اين كه عيب از خود جنس باشد، مثلا جنس پارچه طوري است كه با اتو زدن خياط خراب مي شود، در اين صورت ضامن نيست .) چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده و در استفاده بردن از آن هم زیاده روی ننموده ضامن نیست ، و نیز اگرمثلا پارچه ای را که به خیاط داده از بین برود، در صورتی که خیاط زیاده روی نکرده و در نگهداری آن هم کوتاهی نکرده باشد نباید عوض آن را بدهد.

2200 - هرگاه صنعتگر چیزی را که گرفته ضایع کند ضامن است . ( اين مسأله در رساله آيةالله مكارم شيرازي ذكر نشده است .)

2201 - اگر قصاب سر حیوانی را ببرد وآن را حرام کند چه مزد گرفته باشد چه مجانی سر بریده باشد، باید قیمت آن را به صاحبش بدهد. ( و مزدي هم طلبكار نيست .)

2202 - اگر حیوانی را اجاره کند و معین نماید که چقدر بار بر آن بگذارد، چنانچه بیشتر از آن مقدار بار کند و آن حیوان بمیرد یا معیوب شود ضامن است و نیز اگرمقدار بار را معین نکرده باشند و بیشتر از معمول بار کند و حیوان تلف شود یامعیوب گردد ضامن می باشد. ( اين مسأله در رساله آيةالله مكارم شيرازي ذكر نشده است .)

2203 - اگر حیوانی را برای بردن بار شکستنی اجاره دهد، چنانچه آن حیوان بلغزدیا رم کند و بار را بشکند صاحب حیوان ضامن نیست ، ولی اگر به واسطه ( زدن و مانند آن يا كوتاهي در هدايت حيوان از راه مورد اطمينان ، حيوان به زمين بخورد و بار بشكند ضامن است و همچنين در مورد چپ شدن اتومبيلها و تلف شدن بارها، اگر تخلفات يا كوتاهي او سبب تلف گردد ضامن است ، اما اگر اتومبيل سالم به علتي بعضي از قسمتهايش بشكند و چپ شود و بار تلف گردد ضامن نيست .) زدن ومانند آن کاری کند که حیوان زمین بخورد و بار را بشکند ضامن است .

2204 - ( هرگاه طبيب به هنگام جراحي بيمار يا ختنه كردن كودك بر اثرسهل انگاري ضرري به بيمار يا كودك برساند، يا سبب مرگ او گردد ضامن است وهمچنين اگر خطا كند و سبب زياني شود، ولي اگر كوتاهي نكرده و مرتكب خطا نشده است بلكه بر اثر عوامل ديگري بيمار معيوب گردد يا بميرد ضامن نيست ، به شرطاين كه در مورد كودك با اجازه ولي اقدام كرده باشد.) اگر کسی بچه ای را ختنه کند و ضرری به آن بچه برسد یا بمیرد،چنانچه بیشتر از معمول بریده باشد ضامن است و اگر بیشتر از معمول نبریده باشد ضامن نیست .

2205 - ( هرگاه طبيب نسخه اي براي بيمار بنويسد يا دستوري به او بدهد و يا شخصادوا را به او بخوراند يا تزريق كند، چنانچه در معالجه خطا كند و به مريض ضرري برسد يا بميرد ضامن است .) اگر دکتر به دست خود به مریض دوا بدهد یا درد و دوای مریض رابه او بگوید و مریض دوا را بخورد، چنانچه در معالجه خطا کند و به مریض ضرری برسد یا بمیرد دکتر ضامن است ، ولی اگر فقط بگوید فلان دوا برای فلان مرض فایده دارد و به واسطه خوردن دوا ضرری به مریض برسد یا بمیرد دکتر ضامن نیست .

2206 - ( طبيب و جراح براي اين كه در مقابل خطا و اشتباهي كه مرتكب مي شوندضامن نباشد مي توانند به مريض يا ولي او بگويند كه اگر ضرري بدون توجه به مريض برسد ضامن نيستند و آنها قبول كنند، در چنين صورتي اگر دقت و احتياط لازم رابكند و به مريض ضرري برسد يا بميرد طبيب و جراح ضامن نيستند.) هرگاه دکتر به مریض یا ولی او بگوید که اگر ضرری به مریض برسدضامن نباشد، در صورتی که دقت و احتیاط خود را بکند و به مریض ضرری برسد یابمیرد، دکتر ضامن نیست .

2207 - مستأجر و کسی که چیزی را اجاره داده با رضایت یکدیگر می توانند معامله را به هم بزنند و نیز اگر در اجاره شرط کنند که هر دو یا یکی از آنان حق به هم زدن معامله را داشته باشند می توانند مطابق قرارداد اجاره را به هم بزنند.

2208 - اگر اجاره دهنده یا مستأجر بفهمد که مغبون شده است ( و قبلا از قيمت با خبر نبوده مي تواند اجاره را فسخ كند، ولي اگر درموقع اجاره شرط كنند كه ...) چنانچه در موقع خواندن صیغه ملتفت نباشد که مغبون است ، می تواند اجاره را به هم بزند ولی اگر در صیغه اجاره شرط کنند که اگر مغبون هم باشند حق به هم زدن معامله را نداشته باشند، نمی توانند اجاره را به هم بزنند.

2209 - اگر چیزی را اجاره دهد و پیش از آن که تحویل دهد کسی آن را غصب نمایدمستأجر می تواند اجاره را به هم بزند و چیزی را که به اجاره دهنده داده پس بگیرد،یا اجاره را به هم نزند و اجاره مدتی را که در تصرف غصب کننده بوده به میزان معمول از او بگیرد، پس اگر حیوانی را یک ماهه به ده تومان اجاره نماید و کسی آن را ده روز غصب کند و اجاره معمولی ده روز آن پانزده تومان باشد می تواندپانزده تومان را از غصب کننده بگیرد.

2210 - اگر چیزی را که اجاره کرده تحویل بگیرد و بعد دیگری آن را غصب کندنمی تواند اجاره را به هم بزند ( پايان مسأله در رساله آيةالله مكارم شيرازي .) و فقط حق دارد کرایه آن چیز را به مقدار معمول از غصب کننده بگیرد.

2211 - اگر پیش از آن که مدت اجاره تمام شود ملک را به مستأجر بفروشد اجاره به هم نمی خورد و مستأجر باید مال الإجاره را به فروشنده بدهد و همچنین است اگر آن را به دیگری بفروشد.

2212 - اگر پیش از ابتدای مدت اجاره ملک بطوری خراب شود که هیچ قابل استفاده نباشد یا قابل استفاده ای که شرط کرده اند نباشد اجاره باطل می شود و پولی که مستأجر به صاحب ملک داده به او برمی گردد ( پايان مسأله در رساله آيةالله مكارم شيرازي .) بلکه اگر طوری باشد که بتوانداستفاده مختصری هم از آن ببرد می تواند اجاره را به هم بزند.

2213 - اگر ملکی را اجاره کند و بعد از گذشتن مقداری از مدت اجاره به طوری خراب شود که هیچ قابل استفاده نباشد یا قابل استفاده ای که شرط کرده اند نباشداجاره مدتی که باقی مانده باطل می شود ( پايان مسأله در رساله آيةالله مكارم شيرازي .) و اگر استفاده مختصری هم بتواند از آن ببرد می تواند اجاره مدت باقی مانده را به هم بزند.

2214 - اگر خانه ای را که مثلا دو اطاق دارد اجاره دهد و یک اطاق آن خراب شودچنانچه فورا آن را بسازد و هیچ مقدار از استفاده آن از بین نرود اجاره باطل نمی شود و مستأجر هم نمی تواند اجاره را به هم بزند، ولی اگر ساختن آن به قدری طول بکشد که مقداری از استفاده مستأجر از بین برود ( اجاره نسبت به آن اطاق باطل مي شود و در بقيه نيز حق فسخ دارد.) اجاره به آن مقدار باطل می شود و مستأجر می تواند اجاره باقی مانده را به هم بزند.

2215 - اگر اجاره دهنده یا مستأجر بمیرد اجاره باطل نمی شود ( و آن حق تا آخر مدت براي ورثه آنها باقي مي ماند، ولي اگر شرطكرده اند كه مستأجر شخصا از آن ملك استفاده كند نه ديگري ، صاحب ملك حق داردباقيمانده مدت را فسخ كند.) ولی اگر خانه مال اجاره دهنده نباشد مثلا دیگری وصیت کرده باشد که تا او زنده است منفعت خانه مال او باشد، چنانچه آن خانه را اجاره دهد و پیش از تمام شدن مدت اجاره بمیرد، از وقتی که مرده اجاره باطل است .

2216 - اگر صاحب کار بنا را وکیل کند که برای او عمله بگیرد چنانچه ( بيش از آنچه به كارگر مزد مي دهد از صاحب كار بگيرد حرام است ، ولي اگر قبول كند كه ساختمان را با مبلغ معيني تمام نمايد و بيش از آنچه خرج كرده است باشد اشكالي ندارد، اما احتياط اين است كه خودش هم كاري را انجام داده باشد خواه بنايي باشد يا نظارت بر آن يا تهيه مصالح .) بناکمتر از مقداری که از صاحب کار می گیرد به عمله بدهد زیادی آن بر او حرام است وباید آن را به صاحب کار بدهد، ولی اگر اجیر شود که ساختمان را تمام کند و برای خود اختیار بگذارد که خودش بسازد یا به دیگری بدهد در صورتی که کمتر ازمقداری که اجیر شده به دیگری بدهد زیادی آن برای او حلال می باشد.

2217 - اگر رنگرز قرار بگذارد که مثلا پارچه را با نیل رنگ کند چنانچه با رنگ دیگر رنگ نماید حق ندارد چیزی بگیرد. ( بلكه اگر سبب خرابي يا كمي ارزش پارچه شود ضامن است . همين مسأله درمورد خياط و كفاش و غير آن ثابت است .)