احکام شرعی - احکام ودیعه <امانت> - تطابق با فتوای آیت الله العظمی سیستانی

2327 - اگر انسان مال خود را به کسی بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد واو هم قبول کند، یا بدون این که حرفی بزنند صاحب مال بفهماند که مال را برای نگهداری به او می دهد و او هم به قصد نگهداری کردن بگیرد، باید به احکام ودیعه و امانتداری که بعدا گفته می شود عمل نماید.

2328 - امانت دار و کسی که مال را امانت می گذارد باید هر دو بالغ و عاقل باشند پس اگر انسان مالی را پیش بچه یا دیوانه امانت بگذارد، یا دیوانه و بچه مالی را پیش کسی امانت بگذارند صحیح نیست . ( بله جايز است بچه مميز مال ديگري را با اذنش نزد كسي امانت بگذارد.و همچنين بايد امانت دار و كسي كه مال را امانت مي گذارد را كسي مجبورشان نكرده باشد. و نيز بايد كسي كه امانت مي گذارد سفيه يا مفلس نباشد، ولي اگر مفلس باشد، ليكن مالي را كه امانت گذاشته از جمله اموالي نباشد كه از تصرف در آنهامنع شده ، اشكال ندارد، و نيز بايد امانت دار سفيه يا مفلس نباشد، در صورتي كه حفظ و نگهداري امانت مستلزم تصرف در مال خودش باشد.)

2329 - ( اگر از بچه اي چيزي را بدون اذن صاحبش به طور امانت قبول كند، بايدآن را به صاحبش بدهد، و اگر آن چيز مال خود بچه است ، لازم است آن را به ولي اوبرساند، و چنانچه پيش از رساندن مال به آنان ، تلف شود، بايد عوض آن را بدهد،مگر از ترس آن كه مبادا تلف شود به قصد رساندن به صاحبش گرفته باشد كه در اين صورت اگر در نگهداري و رساندن آن كوتاهي نكند ضامن نيست . و همچنين است حال ،اگر امانت گذار ديوانه باشد.) اگر از بچه یا دیوانه چیزی را به طور امانت قبول کند، باید آن رابه صاحبش بدهد و اگر آن چیز مال خود بچه یا دیوانه است باید به ولی او برساندو چنانچه مال تلف شود، باید عوض آن را بدهد ولی اگر برای این که مال از بین نرود آن را از بچه گرفته ، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده باشد، ضامن نیست .

2330 - کسی که نمی تواند امانت را نگهداری نماید، ( در صورتي كه امانت گذار ملتفت حال او نباشد، بايد قبول نكند.) بنابر احتیاط واجب بایدقبول نکند ولی اگر صاحب مال در نگهداری آن عاجزتر باشد و کسی هم که بهتر حفظکند نباشد این احتیاط واجب نیست .

2331 - اگر انسان به صاحب مال بفهماند که برای نگهداری مال او حاضرنیست ( و مال را از او نگيرد، چنانچه او مال را بگذارد و برود، و آن مال تلف شود...)،چنانچه او مال را بگذارد و برود و این شخص مال را بر ندارد وآن مال تلف شودکسی که امانت را قبول نکرده ضامن نیست ، ولی احتیاط مستحب آن است که اگر ممکن باشد آن را نگهداری نماید.

2332 - کسی که چیزی را امانت می گذارد، هر وقت بخواند می تواند آن را پس بگیرد، و کسی هم که امانت را قبول می کند، هر وقت بخواهد می تواند آن را به صاحبش برگرداند.

2333 - اگر انسان از نگهداری امانت منصرف شود و ودیعه را به هم بزند باید هرچه زودتر مال را به صاحب آن یا وکیل یا ولی صاحبش برساند یا به آنان خبر دهد که به نگهداری حاضر نیست و اگر بدون عذر، مال را به آنان نرساند و خبر هم ندهدچنانچه مال تلف شود باید عوض آن را بدهد.

2334 - کسی که امانت را قبول می کند، اگر برای آن ، جای مناسبی ندارد، باید جای مناسب تهیه نماید. و طوری آن را نگهداری کند که مردم نگویند ( در نگهداري آن كوتاهي نموده است ، و اگر در اين امر كوتاهي كند وتلف شود، بايد عوض آن را بدهد.) در امانت خیانت کرده و در نگهداری آن کوتاهی نموده است و اگر در جایی که مناسب نیست بگذارد و تلف شود باید عوض آن را بدهد.

2335 - کسی که امانت را قبول می کند اگر در نگهداری آن کوتاهی نکند و تعدی یعنی زیاده روی هم ننماید و اتفاقا آن مال تلف شود ضامن نیست ( ولي اگر در نگهداري آن كوتاهي كند مثلا آن را در جايي بگذارد كه مأمون از آن نباشد كه ظالمي بفهمد و آن را ببرد، يا تعدي كند، يعني در مال به طوري كه مالك اذن نداده ، تصرف نمايد، مثلا لباس را بپوشد، يا حيوان را سوار شود، چنانچه تلف شود، بايد عوض آن را به صاحبش بدهد.) ولی اگر به اختیارخودش آن را در جایی بگذارد که گمان می رود ظالمی بفهمد و آن را ببرد چنانچه تلف شود باید عوض آن را به صاحبش بدهد مگر آن که جایی محفوظ تر از آن نداشته باشد ونتواند مال را به صاحبش یا به کسی که بهتر حفظ کند برساند که در این صورت ضامن نیست .

2336 - اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معین کند و به کسی که امانت را قبول کرده بگوید: که باید مال را در این جا حفظ کنی و اگر احتمال هم بدهی که از بین برود، نباید آن را به جای دیگری ببری ، ( اگر به جاي ديگر ببرد و تلف شود، ضامن است .) چنانکه امانت داراحتمال دهد که در آن جا از بین برود و بداند چون آن جا در نظر صاحب مال برای حفظبهتر بوده ، گفته است که نباید از آن جا بیرون ببری ، می تواند آن را به جای دیگر ببرد و اگر در آن جا ببرد و تلف شود ضامن نیست ولی اگر نداند به چه جهت گفته که به جای دیگر نبر، چنانچه به جای دیگر ببرد و تلف شود احتیاط واجب آن است که عوض آن را بدهد.

2337 - اگر صاحب مال برای نگهداری مال خود جایی را معین کند ( ولي ظاهر كلامش آن باشد كه آن محل در نظر صاحب مال خصوصيتي نداشته ،بلكه يكي از موارد حفظ آن بوده ، كسي كه امانت را قبول كرده ، مي تواند آن را به جاي ديگري كه مال در آن جا محفوظ تر يا مثل اولي است ببرد و چنانچه مال در آن جاتلف شود، ضامن نيست .) ولی به کسی که امانت را قبول کرده نگوید که آن را به جای دیگر نبر، چنانکه امانت دار احتمال دهد که در آن جا از بین می رود، باید آن را به جای دیگری که مال درآنجا محفوظ تراست ببرد و چنانچه مال در آن جای اول تلف شود ضامن است مگرآن که صاحب مال هم احتمال تلف شدن مال را در آن جا بدهد در این صورت کسی که امانت را قبول کرده ، ضامن نیست .

2338 - اگر صاحب مال ( براي هميشه ديوانه يا بيهوش شود، وديعه باطل مي شود و كسي كه امانت را قبول كرده بايد فورا...) دیوانه شود، کسی که امانت را قبول کرده باید فوراامانت را به ولی او برساند، و یا به ولی او خبر دهد و اگر بدون عذر شرعی مال را به ولی او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود باید عوض آن رابدهد. ( ولي اگر ديوانگي يا بيهوشي صاحب مال گاه گاهي است باطل شدن وديعه دراين صورت محل اشكال است .)

2339 - اگر صاحب مال بمیرد، ( وديعه باطل مي شود، پس چنانچه مال بدون آن كه متعلق حق ديگري باشد به وارث او منتقل شود، بايد امانت دار مال را به وارث او برساند يا به وارث خبردهد، و چنانچه مال را بدون عذر شرعي به وارث ندهد و از خبر دادن هم كوتاهي كندو مال تلف شود ضامن است ، ولي اگر براي آن كه مي خواهد بفهمد كسي كه مي گويد من وارث ميتم ...) امانت دار باید مال را به وارث اوبرساند، یا به وارث او خبر دهد، و چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبردادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود ضامن است ، ولی اگر برای آن که می خواهد بفهمدکسی که می گوید من وارث میتم راست می گوید یا نه ، یا میت وارث دیگری دارد یانه ، مال را ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود ضامن نیست .

2340 - اگر صاحب مال بمیرد ( و مال را به ورثه او منتقل شود، و چند وارث داشته باشد...) و چند وارث داشته باشد، کسی که امانت راقبول کرده باید مال را به همه ورثه بدهد، یا به کسی بدهد که همه آنان گرفتن مال را به او واگذار کرده اند، پس اگر بدون اجازه دیگران تمام مال را به یکی ازورثه بدهد ضامن سهم دیگران است .

2341 - اگر کسی که امانت را قبول کرده بمیرد، ( يا براي هميشه ديوانه يا بيهوش شود، وديعه باطل مي شود و وارث يا ولي او بايد هر چه زودتر به صاحب مال اطلاع دهد يا امانت را به او برساند، ولي اگرديوانگي يا بيهوشي او گاه گاهي است ، باطل شدن وديعه در اين صورت محل اشكال است .) یا دیوانه شود، وارث یاولی او باید هر چه زودتر به صاحب مال اطلاع دهد یا امانت را به او برساند.

2342 - اگر امانت دار نشانه های مرگ را در خود ببیند چنانچه ممکن است ،باید ( بنابر احتياط امانت را به صاحب آن يا ولي يا وكيل او برساند، و يابه او خبر دهد، و اگر ممكن نيست بايد به طوري عمل كند كه اطمينان پيدا كند كه مال پس از وفات او به صاحبش خواهد رسيد، مثلا وصيت كند و شاهد بگيرد و به وصي و شاهد اسم صاحب مال و جنس و خصوصيات مال و محل آن را بگويد.) امانت را به صاحب آن یا وکیل او برساند و اگر ممکن نیست باید آن را به حاکم شرع بدهد و چنانچه به حاکم شرع دسترسی ندارد در صورتی که وارث اوامین است و از امانت اطلاع دارد، لازم نیست وصیت کند وگرنه باید وصیت کند وشاهد بگیرد و به وصی و شاهد، اسم صاحب مال و جنس و خصوصیات مال و محل آن رابگوید.

2343 - اگر امانت دار نشانه های مرگ را در خود ببیند و به وظیفه ای که در مسأله پیش گفته شد عمل نکند ( ضامن آن امانت خواهد بود، پس چنانچه آن از بين برود، بايد عوضش رابدهد، ولي اگر مرض او خوب شود يا بعد از مدتي پشيمان شود و به آن چه گفته شدعمل كند، بنابر اظهر ديگر ضامن نيست .) چنانچه آن امانت از بین برود، باید عوضش رابدهد، اگر چه در نگهداری آن کوتاهی نکرده باشد و مرض او خوب شود یا بعد ازمدتی پشیمان شود و وصیت کند.