دعا در وداع ماه مبارک رمضان:
اى خدایى که در برابر احسان به بندگان پاداش نخواهى،
و از عطا و بخشش پشیمان نمى گردى،
اى کسى که مزد بنده خود را بیش از عمل او مى دهى،
نعمتت بى استحقاق به بندگان رسد،
و عفوت
تفضل،
و مجازاتت عدالت،
و قضایت عین خیر است.
اگر بخشش کنى عطایت را
به منّت آلوده نکنى،
و اگر عنایت نکنى از باب ستم نیست،
آن که تو را شکر کند شکرش کنى،
در صورتى که خودت آن شکر را به او الهام فرمودى،
و هر که تو را بستاید پاداشش مى دهى
در حالى که آن ستایش را خودت به او تعلیم کردى،
پرده مى پوشى بر آن که اگر مى خواستى رسوایش مى کردى،
و جود و کرم کنى بر آن که اگر مى خواستى از وى دریغ مى کردى،
در صورتى که هر دو
مستحق رسوایى و دریغ تو اند،
امّا تو تمام امورت را براساس تفضل بنا نهاده اى،
و قدرتت را بر آئین گذشت مقرّر کرده اى،
و با آن که با تو به مخالفت برخاسته با بردبارى
روبرو مى شوى،
و به آن که در حق خویش ستم کرده مهلت مى دهى،
با صبر و بردبارى خود مهلتشان مى دهى
تا به حضرتت بازگردند،
و در مؤاخذه عاصیان شتاب نمى کنى تا به توبه موفق شوند،
تفضل،
و مجازاتت عدالت،
و قضایت عین خیر است.
اگر بخشش کنى عطایت را
به منّت آلوده نکنى،
و اگر عنایت نکنى از باب ستم نیست،
آن که تو را شکر کند شکرش کنى،
در صورتى که خودت آن شکر را به او الهام فرمودى،
و هر که تو را بستاید پاداشش مى دهى
در حالى که آن ستایش را خودت به او تعلیم کردى،
پرده مى پوشى بر آن که اگر مى خواستى رسوایش مى کردى،
و جود و کرم کنى بر آن که اگر مى خواستى از وى دریغ مى کردى،
در صورتى که هر دو
مستحق رسوایى و دریغ تو اند،
امّا تو تمام امورت را براساس تفضل بنا نهاده اى،
و قدرتت را بر آئین گذشت مقرّر کرده اى،
و با آن که با تو به مخالفت برخاسته با بردبارى
روبرو مى شوى،
و به آن که در حق خویش ستم کرده مهلت مى دهى،
با صبر و بردبارى خود مهلتشان مى دهى
تا به حضرتت بازگردند،
و در مؤاخذه عاصیان شتاب نمى کنى تا به توبه موفق شوند،
تا هلاک شونده آنان بدون رضاى تو هلاک نشود،
و تیره بختشان به نعمتت بدبخت نگردد مگر
پس از قطع بهانه و بعد از اتمام حجت همه جانبه بر او،
و این همه بزرگوارى و آقایى
از عفو و گذشت توست اى بزرگوار،
و بهره اى است از محبتت اى بردبار.
تویى که
بر بندگانت درى به سوى بخشش خود باز کرده اى،
و آن را باب توبه نامیده اى،
و
بر آن درِ گشوده راهنمایى از وحى خود قرار داده اى،
تا آن را گم نکنند،
پس خود - که نامت والا و مبارک است - فرمودى: «به سوى خدا توبه خالص و بى پیرایه آورید،
باشد
که پروردگارتان گناهان شما را محو کند،
و شما را داخل بهشت هایى
نماید که نهرها از زیر آن روان است،
در آن روزى که خداوند پیامبر خود و آنان را که به او ایمان
آوردند خوار وذلیل نمى کند،
درحالى که نورشان پیش رویشان و از جانب راستشان روان است مى گویند:
خداوندا نورمان را کامل کن،
و ما را مورد مغفرت قرار ده،
که تو بر هر چیز توانایى».
پس عذر کسى که از ورود به آن خانه غفلت کند پس از گشوده شدن در و
به پا داشتن راهنما چه خواهد بود؟ و تویى که در معامله با بندگانت بر عطاى خود
افزوده اى،
تا در این تجارتشان از عنایت تو سود برند،
و در حرکت کردن به جانب تو
کامیاب گردند،
و از حضرتت بهره اى افزون دریافت نمایند،
به همین خاطر،
تو خود - که نامت مبارک است و بس والایى - فرمودى:
«هر کس که یک کار نیک کند ده برابر آن پاداش دارد،
و هر کس یک کار بد کند جز به مانند
کارش عقوبت نبیند»،
و نیز فرمودى: «مثل آنان که اموالشان را
در راه خدا انفاق مى کنند مانند دانه اى است که هفت خوشه رویانده،
در هر خوشه
صد دانه باشد،
و خداوند براى هر که بخواهد آن را چند برابر کند»،
و فرمودى: «کیست آن که
به خداوند قرض الحسنه دهد تا خدا آن را چندین برابر سازد؟» و امثال
و نظائر این وعده ها که در قرآن درباره چند برابر کردن کارهاى نیک فرو فرستاده اى.
و تویى آن خداوندى که با گفتار از غیب خود و به سبب ترغیبت که در برگیرنده
سود ایشان است آنان را به چیزى راهنمایى فرمودى که اگر از آنان مى پوشاندى دیدگانشان درک نمى کرد،
و
گوشهاشان فرانمى گرفت،
و فکرشان به آن نمى رسید،
چرا که فرمودى: «مرا یاد کنید
تا شما را یاد کنم،
و مرا سپاس آورید و کفران نورزید»،
و فرمودى: «هرآینه اگر شکر آرید شما را
افزونى دهم،
و اگر ناسپاسى کنید همانا عذاب من شدید است»،
و فرمودى:
«مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم،
آنان که از عبادت من (دعا کردن) تکبّر ورزند
به زودى خوار و ذلیل وارد جهنم مى شوند».
پس نیایش و دعا را عبادت،
و ترکش را
کبر و خودخواهى نامیدى،
و بر ترک دعا به دخول دوزخ با ذلت و خوارى تهدید فرمودى.
بدین سبب بندگان واقعى به نعمتت تو را یاد کردند،
و به بخششت شکر آوردند،
و به فرمانت به دعا برخاستند،
و به خاطر گرفتن عطاى افزونت صدقه دادند،
و تنها راه آزادى آنان از
خشم تو،
و دستیابى به رضاى حضرتت در آن بود.
و اگر مخلوقى مخلوق
دیگر را از سوى خود به مثل آنکه حضرت تو بندگانت را از سوى خود راهنمایى نمودى هدایت مى کرد موصوف
به احسان،
و موصوف به امتنان و بخشش بود،
و به هر زبانى مورد ستایش قرار مى گرفت،
پس سپاس توراست تا آنجا که در سپاس تو راهى وجود داشته باشد،
و تا آنجا که
براى سپاس کلمه اى که تو به آن ستوده شوى،
و معنایى که به سپاس منصرف گردد باقى باشد.
اى کسى که با احسان و فضلت
بندگان را به سپاس فراخوانده اى،
و آنان را غرق عطا و بخشش خود نموده اى،
چه آشکار و پخش است نعمت تو در ما! و چه فراوان است عطایت برما! و چه مخصوص است نیکى تو به ما!
ما را به دین برگزیده ات راه نمودى،
و به آئین پسندیده ات رهنمون شدى،
و سالک راهى فرمودى که آن را هموار کردى،
و ما را به راه تقرب به پیشگاهت،
و وصول
به کرامتت بینایى دادى.
خداوندا تو از خالص ترین آن
وظایف،
و برگزیده ترین آن فرائض،
ماه رمضان را
قرار دادى که آن را از میان سایر ماهها برگزیدى،
و از میان همه زمانها و عصرها
اختیار کردى،
و بر تمام اوقات سال ترجیح دادى،
به خاطر آنکه
در آن قرآن و نور نازل نمودى،
و ایمان را در این ماه چند برابر ساختى،
و
روزه گرفتن را در آن واجب فرمودى،
و به شب زنده دارى در آن ترغیب کردى،
و شب قدر را
در آن که از هزار شب با ارزش تر است بزرگ داشتى،
پس ما را محض
این ماه بر سایر امم برترى دادى،
و در پرتو فضل آن ما را از میان همه ملتها برگزیدى،
پس به فرمانت روزش را روزه گرفتیم،
و در شبش به کمک تو به عبادت برخاستیم،
و به وسیله
روزه و نمازش طالب رحمتى که براى ما مهیّا فرمودى شدیم،
و آن را وسیله رسیدن
به ثواب تو قرار دادیم،
و تو بر آنچه بندگانت بدان رغبت دارند قادرى،
و آنچه را که از احسانت
خواسته شود بخشنده اى،
و به آن که جهت رسیدن به قرب تو بکوشد نزدیکى.
و همانا
این ماه در نزد ما ستوده زیست،
و با ما همنشینى
پسندیده بود،
و برترین منفعت جهانیان را براى ما به ارمغان آورد،
پس به هنگام پایان
گرفتن وقت،
و سرآمدن مدت،
و کامل شدن روزهایش از ما جدا شد،
اینک آن را وداع مى گوئیم
وداع کسى که هجرانش بر ما غم انگیز است،
و روى گرداندنش ما را به اندوه و وحشت دچار کرده،
و بر عهده ما پیمان ناگسستنى،
و حرمت در خور توجه،
و حق
لازم دارد،
به این خاطر مى گوئیم: سلام بر تو اى بزرگ ترین ماه خدا،
و اى عید عاشقان حق.
سلام بر تو اى کریم ترین همنشین از میان
اوقات،
و اى بهترین ماه در روزها و ساعات.
سلام
بر تو اى ماهى که در طىّ تو برآورده شدن آمال نزدیک گشته،
و اعمال در آن پخش و فراوان است.
سلام بر تو اى همنفسى که قدر و منزلتت بزرگ،
و فقدانت
بسیار دردناک است،
و اى مایه امیدى که دوریت رنج آور است.
سلام بر تو اى همدمى که چون رو کنى
ما را مونس شاد کننده اى،
و چون سپرى شوى وحشت آور و دردناکى.
سلام بر تو
اى همسایه اى که دلها نزد تو نرم شد،
و گناهان در تو نقصان گرفت.
سلام
بر تو اى یاورى که ما را در مبارزه با شیطان یارى دادى،
و اى مصاحبى که راههاى
احسان را هموار و آسان ساختى.
سلام بر تو که چه بسیارند آزاد شدگان حضرت حق در تو،
و چه سعادتمند است کسى که حرمتت را به واسطه خودت رعایت نمود! سلام بر تو که چه
بسیار گناهان را از پرونده ما زدودى،
و چه عیب ها که بر ما پوشاندى! سلام بر تو
که زمانت بر گنهکاران چه طولانى بود،
و در دل مؤمنان چه
هیبتى داشتى! سلام بر تو اى ماهى که هیچ زمانى با تو پهلو نزند.
سلام بر تو اى ماهى که از هر نظر مایه سلامتى.
سلام
بر تو که مصاحبتت ناپسند و معاشرتت نکوهیده نیست.
سلام
بر تو همچنان که با برکات بر ما وارد شدى،
و ناپاکى معاصى را از پرونده
ما شستى.
سلام بر تو که وداع با تو نه از باب خستگى،
و فراغت از روزه ات نه
به خاطر ملالت است.
سلام بر تو که قبل از آمدنت در آرزویت بسر مى بردیم،
و
پیش از رفتنت بر هجرانت محزونیم.
سلام بر تو که چه بدى ها که به سبب
تو از جانب ما گشته،
و چه خوبیها که از برکت تو به سوى ما سرازیر شده! سلام
بر تو و بر شب قدرى که از هزار ماه بهتر است.
سلام بر تو که دیروز چه سخت بر تو دل بسته بودیم،
و فردا چه بسیار
شائق تو مى شویم! سلام بر تو و بر فضیلت تو که از آن
محروم گشتیم،
و بر برکات گذشته ات که از دست ما گرفته شد.
بارالها ما اهل
این ماهیم که ما را به آن شرافت بخشیدى،
و توفیق ادراکش را به ما عنایت فرمودى آنگاه که
تیره بختان وقتش را نشناختند،
و از بخت بدشان از فضلش محروم شدند.
تویى سرپرست آنچه از معرفتش
که ما را بدان برترى دادى،
و آنچه از سنّتش که ما را بدان رهنمون شدى،
و ما به توفیق تو
به روزه و نماز آن برخاستیم همراه با تقصیر،
و در آن اندکى از بسیار را بجا آوردیم.
خداوندا
پس تو را سپاس همراه با اقرار به بدیهامان،
و اعتراف به سهل انگاریمان،
در حالى که
در قلوبمان ندامت قطعى،
و بر زبانمان عذر صادقانه داریم،
پس ما را با توجه
به اعتراف به تقصیرى که در این ماه داشتیم مزدى عنایت کن که تدارک کننده
فضیلت هاى دلخواهمان،
و جایگزین ذخیره هایى که
مورد علاقه ماست باشد،
و عذر ما را در کوتاهى از اداى
حقّت قبول کن،
و آینده عمرمان را به ماه رمضان آینده که در پیش داریم
برسان،
و چون ما را به آن رساندى ما را بر انجام عبادتى که سزاوار توست یارى ده،
و به انجام طاعتى که شایسته آن ماه است موفق دار،
و عمل صالحى را که
موجب تدارک حق تو در آن دو ماه از ماه هاى زمان خواهد بود به دست ما جارى فرما.
خداوندا هر گناه کوچکى یا بزرگى که در این ماه به آن دست زدیم،
یا معصیتى که
به آن آلوده گشتیم،
یا خطایى که مرتکب شدیم،
از روى عمد یا
فراموشى،
که در آن به خود ظلم کرده،
یا حرمت دیگرى را بدان
دریده باشیم،
پس بر محمد و آلش درود فرست،
و ما را از همه آنها در پرده ستّارى حضرتت بپوشان،
و به عفوت
از ما بگذر،
و ما را در آن ماه شهره به پیش دیده شماتت کنندگان قرار مده،
و زبان
طعنه زنندگان را بر ما باز مکن،
و ما را به کارى بدار که سبب فرونهادن گناهان و پوشاندن آن
چیزى شود که در آن ماه بر ما نمى پسندى،
به مهربانیت که پایان ندارد،
و احسانت که کاستى
نمى پذیرد.
خداوندا بر محمد و آلش درود فرست،
و ضایعه دردآور از دست رفتن رمضانمان را
جبران کن،
و روز عیدمان و فطرمان را بر ما مبارک گردان،
و آن را از بهترین روزهایى
قرار ده که بر ما گذشته،
که بیشترین عفو را موجب،
و بیشترین معاصى را محو کننده باشد،
و گناهان
پنهان و آشکار ما را مورد مغفرت قرار ده.
بارالها پایان یافتن این ماه را
پایان یافتن خطاهایمان قرار ده،
و به دنبال خارج شدنش ما را از بدیهامان خارج کن،
و ما را از سعادتمندترین اهل این ماه به آن،
و پرنصیب ترین آنان در آن،
و بهره مندترین ایشان
از خودت قرار ده.
بار الها هر کس که این ماه را آن طور که بایسته است رعایت کرده،
و احترامش را
آنچنان که باید حفظ نموده،
و حدودش را به بهترین صورت بپاداشته،
و از گناهانش
به نحو صحیح پرهیز کرده،
یا به وسیله کار خیر به تو تقرب جسته که موجب خشنودیت از وى
گشته،
و رحمتت را متوجه او نموده،
پس مانند آنچه به او بخشیدى از توانگرى خود به ما ببخش،
و چندین برابر آن را از فضل خود به ما عطا فرما،
زیرا که فضلت کاستى نگیرد،
و خزائنت
نقصان نپذیرد بلکه افزون مى شود،
و معادن احسانت از بین
نمى رود،
و همانا عطاى تو گوارا عطایى است.
بارالها بر محمد و آلش درود
فرست،
و همانند پاداش آنان که تا روز رستاخیزاین ماه را روزه گرفته اند،
یا به بندگى تو در آن
اقدام کرده اند براى ما ثبت کن.
بارالها در این روز فطر که
آن را براى اهل ایمان عید و شادى،
و براى اهل آیین خود روز اجتماع و گردهمایى قراردادى به درگاهت
توبه مى کنیم،
از هر معصیتى که دچارش شدیم،
یا هر کار بدى که به آن دست زدیم،
یا اندیشه
سوئى که در دل داشتیم،
مانند توبه کسى که خیال بازگشت به گناه را ندارد،
و پس از توبه به جانب هیچ خطایى برنمى گردد،
توبه پاک و خالصى که از
شک و تردید پیراسته باشد،
پس آن را از ما بپذیر،
و از ما راضى شو،
و ما را بر آن استوار بدار.
بارالها،
ترس از عذاب وعده داده شده،
و رغبت به ثواب موعود را روزى ما کن،
تا لذّت آنچه را که از تو مى خواهیم بیابیم،
و غصه آنچه را که از آن به تو پناه مى بریم دریابیم،
و ما را در پیشگاهت از توبه کنندگانى قرار ده که محبتت را بر ایشان
حتم ساخته اى،
و بازگشتشان را به طاعت خود قبول نموده اى،
اى عادل ترین
عادل ها.
بارالها،
از پدران و مادران و اهل دین ما
همگى،
چه آن که از ایشان از دنیا رفته،
و چه آن که تا قیامت به آنان خواهد پیوست درگذر.
بارالها
بر محمد پیامبر ما و بر آلش درود فرست همچنان که بر فرشتگان مقرّبت درود
فرستادى،
و بر او و بر آلش درود فرست آن طور که بر پیامبران مرسلت درود فرستادى،
و بر او و بر آلش درود فرست آن طور که بر بندگان شایسته ات درود نثار کردى،
و
بهتر از آن اى خداى عالمیان،
چنان درودى که برکتش به ما برسد،
و
سودش نصیب ما گردد،
و به خاطر آن دعاهایمان مستجاب شود،
زیرا که تو بزرگوارترین کسى هستى که به او
توجه شده،
و بى نیاز کننده ترین کسى هستى که بر او اعتماد شده،
و بخشنده ترین کسى هستى که از احسانش
درخواست شده،
و تو بر هر چیز توانایى.