نهج البلاغه - خطبه : 153 - صفات انسان گمراه

خطبه ای است از آن حضرت (علیه السلام): در صفات انسان گمراه

انسان گمراه در مهلتی از جانب خدا به سر می برد. هوا و میلش با غفلت زدگان است بامدادان که سر از خواب بردارد، دمساز گنهکاران است. نه راه راست برای حرکت پیش می گیرد و نه از پیشوایی راهنما پیروی می نماید.
در صفت غفلت زدگان

از جمله سخنان آن حضرت است:
 تا آنگاه که خداوند توانا از روی جزای گناه آنان پرده بردارد، و آنان را از حجاب های غفلتشان بیرون بیاورد. در این هنگام است که با اموری رویاروی شوند که پشت به آن ها داشتند، و پشت گردانند به آنچه که رو به آن ها کرده بودند. غفلت زدگان از آنچه که به عنوان مطلوب دریافته بودند، سودی نبردند و از آن امور که خود را نیازمند آن ها می دانستند به نفعی نرسیدند. من خودم را و شما را از موقعیت غفلت زدگی برحذر می دارم. پس هر کس برای خود به وسیله خویشتن منتفع گردد. جز این نیست که انسان بینا کسی است که بشنود و در آن بیندیشد، و نظر کند و بینا شود و از تجارب دنیا بهره گیرد. سپس در راه است و روشن حرکت کند و از سقوط در سیه چال ها، و از گمراهی در کژراهه ها بپرهیزد. و گمگشتگان وادی معصیت را به وسیله کجروی در مسیر حق، یا تحریف و اخلال در گفتار، یا به وسیله ترس و هراس در صدق و صفا بر ضرر خود کمک نکند.

پند مردم

پس بیدار شو ای شنونده و به خود آی از آن مستی که تو را از تو ربوده و از غفلتی که تو را در خود فرو برده است. و از شتاب و حرص و آز در امور دنیوی (بیش از نیازهای ضروری) کم کن، و خوب بیندیش در آنچه که با زبان پیامبر امی (صلی الله علیه و آله )به تو رسیده است، اموری که چاره و گریز از آنها امکان پذیر نیست. مخالف باش با هر کسی که مخالفت کند با آنچه که از پیامبر به تو رسیده و روی به بیگانه دارد. او را رها کن تا روزگار خود را با آنچه که برای خود پسندیده است، سپری کند. فخر و مباهات را بگذار و کبرت را ساقط نما. گوری را (که آخرین منزلگه حیات طبیعی تو است) به یاد بیاور، زیرا که بالاخره گذارت به همان خاک تیره خواهد افتاد. و همانگونه که دیگران را جزا داده ای، مجازات کارهای خود را خواهی دید. همان را درو خواهی کرد که کشته ای. با آنچه امروز برای آینده اندوخته ای، رویاروی خواهی گشت. برای گامی که خواهی برداشت، راه هموار کن و توشه برای آن روز که به انتظارت است، از پیش بفرست. این شنونده، برحذر باش و برحذر باش ای غوطه ور در غفلت، بکوش و بکوش. (و هیچ کس تو را مانند خداوند خبیر و آگاه، مطلع از حقایق نخواهد ساخت.)
از حتمی ترین دستورات خداوندی در قرآن حکیم که بر مبنای آن ها پاداش می دهد و عذاب می کند و ملاک رضایت و خشنودی او است اینست:
 هیچ بنده ای اگر چه خویشتن را به تلاش وادارد و عمل خود را خالص نماید، سودی نخواهد داشت اگر از این دنیا برون رود و خدای خود را با یکی از خصلتهای ذیل که از آن ها توبه نکرده است دیدار نماید:
 شرک به خدا بورزد در آن عبادات که خدا برای او مقرر فرموده است. تسکین (تشفی) پیدا کند و غضب خود را بخواباند با کشتن نفسی. عیب کسی را به خاطر کاری که انجام داده است، بر زبان راند. یا با بدعتی که در دینش گذارد، برآورده شدن حاجتی را از مردم بخواهد. با دورویی با مردم ارتباط برقرر می نماید. در میان مردم با دو زبان رفتار می کند. تعقل کن این پند را، زیرا هر مثلی، دلیل است برای مثل و شبیه خود،
همت و هدف چهارپایان سیر کردن شکم است. و قطعی است که هدف جدی درندگان دشمنی با غیر خویشتن. همت و کوشش زنان آراستن زندگی دنیوی و فساد در آن است. مردم با ایمان، فروتن و متواضعند. مردم با ایمان خوف و رجا درباره خدا دارند. مردم با ایمان از خداوند بیمناکند.